...

- Bir şapkayı beğenince onu kafana çakıyor musun?
- Yani?
- Evlenme.

Murat MENTEŞ

"Korkma Ben Varım"

İletişim Yayınları, İstanbul, 2013, s.378.

İkibinondört Yılında Üç SERBES Atış

ŞUBAT… Hayat ergenlikte başlar ve galiba ergenlikte biter. Gerisi uzatma yıllarıdır, hakem ne zaman keyfi isterse o zaman mezar noktasını gösterir. Ergenlikte yaşadığımız travmalar bitiş düdüğünü beklerken sahada dolandığımız o anlarda, anlıyorsunuz ya, hayat boyu peşimizi bırakmaz. Hayat, ergenlikte yani erkenden kaybedilmiş bir savaştır. Enkazını sevenler, enkazında dişe dokunur bir iz olduğu sanısına kapılanlar, hayatın ilerleyen dilimlerinde, evet anladınız sahada aval aval dolanırken, daha az mutsuz olur. Ama merak etmeyin, öyle ya da böyle herkes ölür.

TEMMUZ… Beşirli Sahilinde, sabahın yedisinde, denizin soluk kesen nahoş kokusu eşliğinde hızlı adımlarla yürüyorum. Sahur yapalı bir-iki saat ancak olmuş fakat oruçlu değilim. Oturmaya yatkın bacaklar hızlı adımları kaldıramıyor, çöküyorum bir banka. Parçalanmış hikayeler arasından hayata dair bir anlam düşürmeye ya da hiç değilse sayfalardan yürüyüş yoluna hatta hırçın denize bir tebessüm vesilesi aktarmaya çabalıyorum. “Karısı bütün evi silip süpürdü, sonra da akşamüstü adamı terk etti” cümlesini okuduğumda üzerime bir hayat yorgunluğu çöküyor, terk eden de, terk edilen de sanki benmişim gibi.

KASIM… Öfke, hayattan muradını alamamışların savunma mekanizmasıdır. Oysa kimse hayatından memnun değildir. Muktedirlerin de rahat olduğu sanılmasın. Belki en çok onlar huzursuz gezinirler TOMA’nın içinde. Belki de imrenilesi insan, ergenliğinde ağır saldırı altında tüm özdenetimini kaybettiği ve artık bu dünyada kaybedecek bir şeyi kalmadığı için, kafalarında deli bir duman halesiyle herkese omuz atanlardır.   

*

“Edebiyatın sonu şizofrenidir” demiş John Utaka. Lütfen biri “Utaka fena yanılıyor, Allah onun belasını versin” desin.  

Hüseyin Cem ÇÖL

17 Kasım 2014 – H 309 

Yedi Öğrencimi Takdimimdir

Kafka’ya…

Biliyorsun, hayatımın sis’ler içinde bıraktığım ve pek de hatırlamak istemediğim bir dönemini, seni okumakla, senin peşinde koşmakla tükettim. Hatta o günlerin izlerini taşıyan “Kafka’nın Peşinde” başlığını koyduğum bir dosyam bile hazır duruyor kitaplığımda. Belki bir gün ilaveler yaparım da, senin ve benim adım bir kitap kapağında buluşur, ne hoş olur. Lafı uzatmadan sadede geleyim. Senin yazdıklarının epeycesini ve bu arada elbette on bir oğlunu okudum. Şimdi okuma sırası sende. Sana on bir değil ama yedi öğrencimden bahsetmek istiyorum. Doğrusu şu ki, hiçbirini adamakıllı tanımıyorum. Sadece biriyle, bir akşamüstü çay içip sohbet etmişliğim var o kadar. En çok da onu tanıdım diyebilirim zaten. Ötekiler hepten silik izlerden ibaret. Bu mektup ise, silik izleri bir araya getirip, bir anlam arama çabasından ibaret. Sahici bir anlama ulaşabileceğimden kuşkuluyum. Her şey beynimizde olup bitiyor sonuçta. Parçaları etrafa dağılmış bir yap-bozu birleştiriyor değilim; birkaç parçası elde kalmış, tabanlığı bile kayıp bir yap-bozu el yordamıyla inşa etmenin peşindeyim. İşim zor. Sadece göstereceğim çabayı önemsiyorum. Şurası da var ki, balıklar gibi zihnimde oynaşıp duran bu tuhaf çağrışımları yerine göre bir baba gibi, bir kardeş gibi, -dürüst olmam gerekirse bazen- bir sevgili gibi, bir eş gibi, bir yoldaş gibi, bir sırdaş gibi, bir hoca gibi, bir ağabey gibi ama en çok bir insan gibi seviyorum. Biri hariç. Sana yazdığım bu mektup, biraz da sevdiklerimi neden sevdiğimi anlama çabası. Tamam, kimse hariç değil, sözümü geri aldım, anlatırım yeri gelince. Gece uzun, mevzu derin, yazacağım sabaha kadar.

Bu kadar girizgah yeter.

Gece demini aldığına göre başlayabilirim takdim faslına.

*

Yedi öğrencim var.

Birincisi, kendisini fark ettiğim ilk günden bu yana hep “depresif”. Cesaret edebilsem bir gün diyeceğim ki, “gel bakalım kuzum, neyin var, anlat bana…” Üç aşağı beş yukarı ne anlatacağını da tahmin etmiyor değilim: Sorunlu bir ergenlik, kendine yabancılaşma, hayattan kaçış, şiirle ve müzikle mutlu olma gayretleri, belki geride yarım kalmış kırık dökük bir aşk kalıntısı… Hikayesini kendi ağzından dinlesem elimden ne gelir? Hiç. Bir yaraya merhem olmayacağımı bilsem de, yine de dinlemek isterim sonuna kadar. Çünkü şunu bilirim ki, uzun uzun sıkıntılarından bahseden biri, belki gözü dolacak, belki ağlayacak; ama er geç anlatmaktan bitap düşüp yorulacak ve kısa bir an bile olsa “rahatlayacak”. O “rahatlama” anına tanık olmanın ve buna salt dinleyerek bile olsa katkıda bulunmanın hazzını yaşamak isterim. Aslına bakarsan –çok iyi bilirsin ya- kimseye ilaç olamam, kimseyi teselli edecek iç ferahlatıcı, yüksek tesirli sözler söyleyemem, beceriksizin biriyimdir teselli konusunda. Söyleyeceğim tek söz, bildik bir klişedir: Çok da dert etme, beterin beteri var, yeryüzünde senden daha kötü durumda olanlar var; hem hayat güzel, kuşlar uçuyor, bardağın dolu tarafını gör vs…  Ki, -yine çok iyi bilirsin ya-, bu klişeyi de hiç sevmem, sanki başkalarının felaketlerinden mutluluk payı çıkarır gibi bir havası var. Karşımdaki insan çözülse, yine de aklıma teselli edici başka bir laf gelmez, bu iğrenç klişeden medet umarım. Diyeceğim o ki, bu öğrencim bir gün bana içini açsa, hiçbir şey değişmeyecek, belki bir an kendi sergüzeştini anlatmış, anlatabilmiş olduğu için “huzur” duyacak; yanımdan ayrıldığında ise yine kendi derdiyle başbaşa kalacak, çözümü de eğer varsa yine kendi bulacak ya da çözümsüzlüğü içinde ölü bir bebek gibi taşımasını öğrenecek. Yeryüzüne atılmış her insanın yaptığı gibi.  

İkincisi, yüksek doz mizah ve yüksek doz zeka. Ve ne acı ki, yaşadığı olaylara, hayatındaki küçük detaylara mizahi açıdan yaklaşan her insanda olduğu gibi, içinde bir hüzün kazanı kaynıyor. Mizah onda bir maske. İçteki mutsuzluğun, hüznün, hayatta aradığını bulamamışlığın maskesi. Onun zeka kokan mizahına her tanık oluşumda, yüzüme yaydığı tebessümden ötürü kendisine gıyaben teşekkür ediyorum; ancak hemen ardından mizahın altındaki devasa hüzün aysberginin varlığı kendini belli edince, onun adına samimiyetle üzülüyorum. Kendisi nedense mutlu görmek istediğim insanların başında geliyor. Belki o gün, aradığı her neyse onu bulduğu ve mutlu olduğu o gün, hüzün yakıtı kalmayacağı için ender insanlarda görülen zeka yüklü mizahi yaklaşımı da son bulacak. Olsun. Bir gün onun halının desenleriyle nişanı bozduğunu anladığımda diyeceğim ki, “ne iyi, cancağızım kurtardı kendini sonunda, hakettiği mutluluğa kavuştu.”

Üçüncüsü, karyola demirindeki deliğin acımasızca kendini hatırlatışını ya da ceketin sol cebinin iç yakıcı yalnızlığını/yok sayılmışlığını damarlarında duyumsayacak kadar bana benzeyen biri. Kendimi ne kadar tanıyorsam, onu da o kadar tanıyorum. Kendimi ne kadar seviyorsam, onu da o kadar seviyorum. Geçmişimde yaşadığım mutsuzlukları yaşamasını hiç istemem ama biliyorum ki bana bu kadar benzeyen biri, az çok benim hayat yoluma benzer bir yoldan yürüyecek, sanat (hassaten edebiyat) ile hukuk mesleği arasında denge kurmaya çalışacak, kuramayacak, bocalayacak, belki benden çok daha önce aklını başına alıp hayatın gerçeğinin maddiyatta yattığına kanaat getirecek ve sakin bir limana demir atacak, gençlik yıllarını ise “az deli değilmişim” diye yüzünde gevrek bir gülümsemeyle anacak. Kahin değilim, geleceği bilemem. Ama merak etmiyor da değilim: Hakiki sanat, insana yol göstermez; insana sadece azık -hayatı ve dünyayı kavrayış, yorumlayış zenginliği, biraz da empati yeteneği- verir, o azık yardımıyla insan kendi yolunu kendi bulacaktır. Oysa kenarda bekleşen simsarlar (her türlü –lik, -lık, -izm), insanı kendi yollarının doğru yol olduğuna ikna etmeye çabalar. Hatta insan, bu simsarların kucağına doğar. Simsarların elinden kurtulup kendi yolunu kendi çizmek, aklını kullanmaya cüret etmek, her babayiğidin harcı değildir. Simsarların elinden kendimi kırk yaşında kurtardım. Peki sen ey yirmi sene önceki halim, ne zaman kurtaracaksın kendini simsarlardan ya da kurtarabilecek misin?

Dördüncüsü, bir tablo. Hüzünden azade güleç bir yüz. Sanki hep çocukluğunda, ergenliğinde el üstünde tutulmuş gibi, hayatın acı yüzüyle hiç tanıştırılmamış gibi ve bundan sonra da hayatı hep böyle steril yaşayacakmış gibi. Gerçek bir hayatı olmadı ve hiç de olmayacak. Bu yüzden, gerçek bir acısı ya da gerçek bir sevinci de olmayacak. Hayat ona hep altın tepside sunulacak. Çok çalışmayacak, çünkü çalışmasına gerek olmayacak. Hayatın anlamı üzerinde kafa yormayacak. Hayatın ortasında tebessüm yayan bir parlak bir elbise. Zararsız, hatta tebessüm yaydığına göre yararlı ama sahici olmayan bir görüntü.  

Beşincisi en sevdiğim ve en az tanıdığım ve tanıdıkça neden sevdiğime anlam veremediğim. Ne birincisi gibi gizemli, ne ikincisi gibi zeki, ne üçüncüsü gibi duyarlı, ne dördüncüsü gibi ışıltılı. Biraz çocuksu, biraz saf, çokça basit. Sadece varlığı mutluluk verici. Ötesi olmayan bir mutluluk. “İyi ki varsınız”dan ibaret, var olmanın mutlu olmaya kâfi geldiği bir parlaklık. Belki budur beni çeken. Hüzün kaynamıyor içinde, anlatmaktan imtina ettiği dertlerle muzdarip de değil. Fikri derinliğine de tanık olmadım, dünyayı kavrayış zenginliğine de. Sadece “var” ve o’nun varlığına tanık oluşum beni nedense çok mutlu ediyor. Bu kısa takdim, onu yeriyor mu, övüyor mu bilemedim bir an. Bildiğim şu: Başbaşa kalsam kendisiyle konuşacak hiç ortak noktamız yok. Ve ne tuhaf. Bu ortak noktasızlığı bile onun kâr hanesine yazıyorum.     

Altıncısı, artık uzak bir anı. Hayatın beni Trabzon’a savurduğu günlerin seherinde karşıma çıkan, henüz sis’ler içinde önümü zor görürken tesadüf ettiğim, bana samimiyetle uzanan ve benim kabaca reddettiğim bir yardım eli. Kabaca reddettim çünkü tek derdim vardı “iyi bir hoca olmak”. Hala da öyledir. Beş yıldır iyi bir hoca olmak, verimli ders işlemek kadar kafamı meşgul eden ikinci bir derdim olmadı. Bile isteye bu derdi kendime en büyük dert edindim, diğer tüm dertlerimin ağırlığı azalsın da, onlardan bir an önce kurtulabileyim diye. Diğer dertlerimin yükü göreceli olarak azaldığına göre, beş yılın sonunda bu yolda epey mesafe katettiğimi söylemeliyim. Bu mesafeyi katederken geride bıraktığım hayali enkazlardan biri de bu altıncısı. Şimdi nerdedir, ne yapmaktadır; hayat onu nereye sürüklemiştir, bilemem. Dağılan sis’lerden biri.

Yedincisi, bir türlü içimden atamadığım kinimdir. Uzun uzun yazmaya kalksam kinim artar ve kin, sinede bir yüktür, bilirim. En iyisi, bu takdim kısa kalsın.

*

İçimde çöreklenmiş insan tortularını yazıya dökeyim derken şöyle böyle değil harbi yoruldum. Uykum geldi.  

Umarım bu önemsiz mektup, blogdaki yazı kalabalığı içinde kendini kısa zamanda ve kolayca unutturur.

Hüseyin Cem ÇÖL
 14 Kasım 2014 – Pelitli 

Gençleri Suçlamak Kolay.

Sağda-solda duyuyoruz: Gençleri kitap okumamakla, hayatı sosyal medyadan ibaret sanmakla, dizi dünyasında yaşamakla, içerikten çok şekle ve gaza önem vermekle, dar kafalılıkla, selfie narsisizmiyle ve bencillikle suçlayanlar var.

Bu suçlamalara iki nedenle katılmıyorum. Birincisi, gençleri suçlamak yaşlılık belirtisidir, bu da hiç işime gelmez.

İkincisi, böyle olmayan pek çok genç var. Hatta aslında günümüz dünyasında onların hâlâ varolması bence daha acayip.

Sosyal ve klasik medya insanı korkuyla doldurup ruh sağlığını bozmak için birbiriyle yarışan görüntüler, sesler ve cümlelerle dolu. Nefret söylemi her mahallede paçalardan akıyor. Gelecek belirsiz, şiddet porrnografik düzeyde, maneviyat yok olmuş. Artık tek önemli şey hız ve para.

Ve böyle bir dünyada hâlâ pek çok genç kitap okuyor, okuduğunu anlıyor, diziler dışındaki sanatla ilgileniyor, ağaçlara sahip çıkıyor, içeriğe önem veriyor, empati yapıyor ve başkalarının mutluluğuyla mutlu oluyor… Şu acayipliğe bakar mısınız?

Şahsen her gün şaşırıyor ve şükrediyorum. Herkese de tavsiye ederim. İnanın, insana gençleri suçlamaktan çok daha iyi geliyor!

TUNA KİREMİTÇİ

Yaşım Kırk.

"Yaşım kırk. İnsan ömrünün en kötü çağı bu. Arzulayabilmek için henüz genç, arzuladıklarımızı gerçekleştirmek içinse yaşlanmış sayılırız."

Meşa SELİMOVİÇ
"Derviş ve Ölüm" 
Timaş Yayınevi, İstanbul, 2013, s.20

Sınav Sorusu

HUK 104’te, floresan lambalardan biri cızırtılı bir ses çıkarmakta; ders esnasında öğrenciyi de, ders sorumlusunu da rahatsız etmekte, verimli bir ders yapılmasını engellemektedir.

Yukarıdaki olayda sorun nasıl çözümlenir?

a) HUK 104, HF binasına dahil olduğundan, HF idarecileri ve teknik elemanları sorunu çözmelidir.

b) HUK 104 HF binasına dahil olmakla birlikte, HF tarafından değil İİBF tarafından kullanıldığından, İİBF idarecileri ve teknik elemanları sorunu çözmelidir.

c) Öğrenciler, kendi arasında para toplayıp dışarıdan bir elektrikçi getirtmeliler ve sorunu kendileri çözmelidirler.

d) Öğrenciler, sınıfın ortasında “kule” yapmalıdır; eli bu işlere yatkın bir öğrenci kulenin zirvesine çıkmalı, lambayı yuvasından çıkarmalı ve sorunu çözmelidir.

e) Sapanla taş atılıp öten lamba kırılmalı ve sorun kökten çözülmelidir.

Not : (a) ve (b) seçenekleri denendi, talep yetkililere iletildi ve anlaşılamayan sebeplerle çözüme ulaşılamadı. (c) seçeneği etik olmadığından, (d) seçeneği tehlikeli bulunulduğundan uygulanmadı.

Geriye (e) kalıyor. Öğrencilere duyurulur. 

Hüseyin Cem ÇÖL

9 Kasım 2014 – H 309 

Hayat Bazen Muhtarın Kızıdır…

Hani yaşamanın bir tebessüm vesilesi olmaktan çıkıp katlanılmaz bir yük haline geldiği o vakit, biri çıkar karşına ya da bir olayın içinde buluverirsin kendini yahut anlık bir duruma tanık olursun. İşte o vakit, katlanılmaz sandığın dertlerinin aslında pek de önemli olmadığını kavrarsın. Görünmez bir el, hayatına küçük bir umut ışığı düşürmüştür.

Dünya, sırtından inmiş, avuçlarına konan küçük bir kuş oluvermiştir.

Hüseyin Cem ÇÖL

5 Kasım 2014 – H 309

Hayat Boş… Lakin Şurası da Var...

“İnsanoğlunu sonsuz bir uçurum üstüne ayağını koyacak kadar orada yaşamaya mahkum edin; yağmur altında, karda kışta, o acı içinde, açlıkla yoklukla yaşar da ölmeye razı olmaz, yaşamını sürdürmekte direnir.”

DOSTOYEVSKİ

Gününü Umuda Ayarla

Hüseyin Cem ÇÖL

26 Ekim 2014 - H 309

Ahmet Davutoğlu : KENDİNİZİ YENİLEYİN

BAŞBAKAN Ahmet Davutoğlu, araştırmayla kendini yenilemeyen bir eğitimcinin bir müddet sonra makineleşeceğini savunarak, iPhone örneği verdi. Davutoğlu, “iPhone 1 nesli ile iPhone 5 nesli farklılaşıyor. Ona intibak eden çocuklar da farklılaşıyor. Şu anda teknoloji kullanımı ve bilgi kullanımı itibarıyla nesil değişimi artık 30 yıl değil, 5 yıldır, 3 yıldır bazen. O zaman öğretim üyesinin de kendisini yenilemesi lazım” dedi.

Davutoğlu, Yükseköğretim Akademik Arşiv Projesi tanıtım toplantısında özetle şunları söyledi:

AMACIMIZ GÜVENCE VERMEK

Öğretim üyelerinin özlük haklarını diğer muadillerle eşit noktaya getirdik. Mesleğe başlayan araştırma görevlileri ile genç diplomatlar ya da kamudaki uzman yardımcılarının maaşları arasında ciddi farklar oluyor. O zaman öğretim üyeliği teşvik edilmemiş oluyor. Yaptığımız düzenleme aslında bu farkı gidererek, hayata atılma düşüncesindeki genç mezunlara, ‘Akademisyenlik size asgari hayat şartlarını sağlar’ güvencesini vermek. Bunu vermezsek, bu açtığımız üniversiteler mekan olarak bulunur ama öğretim kalitesi itibarıyla gelişmez.

EĞİTİM MAKİNESİNE DÖNMEYİN

Öğretim üyelerinin, akademik eğitim ile akademik araştırma arasındaki dengeyi muhafaza etmeleri gerekiyor. Bazı öğretim üyeleri, zamanla eğitim makineleri haline dönüşmüş. Yani, okuyor, mezun oluyor, doktorayı yapıyor, ondan sonra aynı dersi yıllarca vererek, binlerce öğrenciye tekrar tekrar aynı konuyu anlatan bir öğretim üyesi haline dönüşüyor. Araştırmayla kendini yenilemeyen bir eğitimci, bir müddet sonra makineleşir. Artık 3-5 yılda nesil değişiyor. iPhone 1 nesli ile IPhone 5 nesli farklılaşıyor. Ona intibak eden çocuklar da farklılaşıyor. Şu anda teknoloji kullanımı ve bilgi kullanımı itibarıyla nesil değişimi artık 30 yıl değil, 5 yıldır, 3 yıldır bazen. O zaman öğretim üyesinin de kendisini yenilemesi lazım.

ÜNİVERSİTE RAHATSIZ OLMALI

Üniversitelerimiz tek tipe, tek düşünceye, tek ekole, tek gruba ait üniversiteler olarak görülemez. Bazen ıstırap duyuyorum, ‘O üniversitemiz, şu gruba yakın’, ‘Şu üniversite mi, bu düşünceye yakın’... Üniversite dediğiniz şey farklının olduğu yerdir. Eğer doktorayı bitirenler, ‘Şu üniversitede bana yakın, benim anlayışıma, siyasi düşünceme, ideolojime, grubuma yakın birileri var. Oraya gideyim’ demişse, böyle bir düşünceyle öğretim üyeliğine başlıyorsa, bu ilmi tecessüsten yoksun demektir. Rahat etmek istiyor. Aksine, biz üniversitelerimizin her bir bölümünü insanları rahatsız eden yerler haline getirmek durumundayız. Öyle farklı fikirler olacak ki rahatsız olacak, uykusu kaçacak. Ertesi gün cevap yetiştirmek zorunda olduğu, tam karşıt görüşten biri olacak ki gece bir şey okusun. Zaten birbirini yakın tanıyan ve birbirinin adamı, ferdi gibi görülen bir üniversite, üniversite değildir.

KENDİM DE YAŞADIM

Fikir özgürlüğünü kendi aramızda kuramazsak, siyasetten bunu bekleyemeyiz. Ben kendim bunu yaşamış birisi olarak söylüyorum. Bir üniversite rektörüne gittiğimde Allah rahmet eylesin, vefat etti bölüm başkanı, bana şunu söyledi; ‘Siz çok değişik alanlarda yazılar yazmışsınız, ürünler vermişsiniz, biz ihtisasa önem veriyoruz.’ Dedim ki, ‘Hocam, madem bana meydan okudunuz, ben de size meydan okuyorum. Sizin, mesela siyaset teorisi hocanızı biliyorum. Benim makalemi alın, onun makalesiyle üçüncü bir hakeme gönderin. Balkanlar uzmanınızı biliyorum, benim makalemi alın, onun makalesiyle üçüncü bir hocaya gönderin. Ortadoğu uzmanınızı biliyorum, benim makalemle onun makalesini alın, gönderin. Eğer bir tanesinden benim daha zayıf olduğum sonucu çıkarsa, ben özür dileyeceğim. Hepsinden eğer bu makale daha güçlü gelirse, sizin bir özür borcunuz olur’ dedim. Hâlâ zihnimde kazınmış, hani maalesef bir anlayışı yansıtan sözü zihnimde kalmış. Dedi ki, ‘Ahmet Bey, uzun lafın kısası, biz burada bir ekibiz. Sizin bu ekibe uyum gösteremeyeceğinizi düşünüyoruz.’ İşte benim görmek istemediğim bölüm bu.

HAKARET EDİLMESİN DİYE EŞİMİ KAPIDA BEKLEDİM

28 Şubat’ta neler yaşandığını herkes biliyor. Ben bir profesör olarak, eşimin ihtisas imtihanında içeride hakaret edilmesin diye kapısında bekledim. Artık bunları geride bırakmamız lazım. Hiç kimsenin tahkir edilmediği, dışlanmadığı, herkesin kendi fikrini, ideolojileştirmeden, dogmatik bir hale dönüştürmeden savunabildiği, üniversite amfilerini propaganda mekanı değil ama her türlü fikrin serbestçe tartışılabildiği mekanlar haline getirme sorumluluğuna sahiptir öğretim üyelerimiz.

Hürriyet - 21.10.2014 Salı.