Kölesiydi Düşüncesinin

“Düşüncesi benden ne kadar farklı olursa olsun 

her insanın kendi düşüncesine sahip çıkma hakkını büyük bir çabayla savunduğumu hatırlamanız 

adil bir davranış olacaktır. 

Bu hakka karşı çıkan herkes, 

şu anda sahip olduğu düşüncenin kölesi olacaktır, 

çünkü kendisini onu değiştirmekten alıkoymaktadır.”

THOMAS PAINE

Her insan, gençliğinde bir felsefi görüşe, siyasi görüşe, ideolojiye ya da dine meyleder; meylettiği sistem, o insanın hayatına yön verir, hayat biçimini belirler. Yaşadıklarını, etrafında yaşananları kabullendiği düşünce/davranış sistemi çerçevesinde yorumlar ve hayatını böylece anlamlandırır. Gençlik, bir arayış çağıdır; hayatı anlam verme ve hayatı anlamlandırma çağıdır. Her genç, kendince bu çağında karşısına çıkan bir eşikte bir müddet gölgelenir.

Bir insanın gençliğinde mensup olduğu sistemin kendisine sunduğu (=dayattığı) düşünce ve davranış kalıplarını, hiç değiştirmeksizin hayatı boyunca sürdürmesi mümkün müdür? Eğer mümkünse, aynı çizgi üzerinde sağa sola kapılmadan ilerlemek, çizgisini bozmamak, bir erdem sayılabilir mi? Erdem sayılır diyebilirsek bu soruya; gençliğinde edindiği çizgisini sonradan değiştirenleri erdemsiz, omurgasız mı saymak icap eder?

Sıcaklığı kaybolmadan hemen cevaplayayım bu soruları. Hayır, mümkün değildir, insan değişir. İnsanın gençliğinde edindiği düşünce ve davranış kalıplarını aynen sürdürmesi imkansızdır. İmkansızdır fakat bir an için bu kuralın istisnası vardır desek bile, bu durum, kesinlikle bir meziyet, bir erdem gibi telakki edilemez. İnsan, yaşadıkça hep bir şeyler öğrenir. Öğrendikçe kendini sorgular, düşüncelerini, davranışlarını değiştirme zorunluluğunu hisseder. Değişim, bir ihtiyaç değil, bir zarurettir. Bu yüzdendir ki, gençliğinde edindiği çizgisini sonradan değiştirenleri erdemsizlikle, omurgasızlıkla suçlamak, ya kötüniyetin ya da empati yoksunluğunun göstergesidir.

***

Emine Şenlikoğlu, takip edebildiğim ve anlayabildiğim kadarıyla çizgisini hiç bozmayan bir isim. Seksenlerin sonlarında birkaç kitabını okumuştum, sonraki yıllar ise uzaktan uzağa takibimde kaldı. Kesin yargılara varmak zor ama anladığım kadarıyla söyleyeyim, İslam algısı hep duygusal zeminde yükseldi ve kendisi gibi İslam’ı duygusal bir bakış açısıyla değerlendirenleri, bilhassa kadınları etkiledi ve bu etkileme gücü sayesinde yıllarca –o kesimde- tutunabildi.

Emine Şenlikoğlu, “hep aynı kalmak imkansızdır” savının bir istisnası. Neden böyle? Bu sorunun cevabını en iyi Emine Şenlikoğlu verebilir. Kendisi, bazı akşamlar twitter hesabından soruları cevaplıyor. Bu akşam da baktım twitter’da. Hazır bulmuşken şu merak ettiğim hususu bir sorayım istedim. Fakat, sosyal medyada üslup çok önemli olduğundan, sorguluyor gibi görünmemek için ortaya soru görünümünde olmayan ama aslında bal gibi bir soru olan bir tesbit yapmakla yetindim. Hesabına şunu yazdım:    

Hanımefendi, gençken sizin birkaç kitabınızı okumuştum. Herkes değişiyor ama siz hep aynı kalıyorsunuz. Değişmemek zor olmalı.

Emine Şenlikoğlu bu tweet’i “övgü”mü zannetti nedir, “retweet”ledi. Hatta bir-iki kişi daha arkasından retweetledi. Yani benim soru cevapsız kaldı.

***

“Kesin inançlı” insanlar değişmeyi bir yenilgi olarak kabul ettiklerinden değişmemiş gibi yapıyorlar. Nasrettin Hoca’nın her on yılda bir kendisine sorulan “yaşınız kaç?” sorusuna her defasında “kırk” demesi gibi, aynı çizgide kalıyor görünmeyi sözünün eri olmanın şiarı olarak görüyor da olabilirler. Yahut bu kişiler gerçekten değişmiyor, değişemiyor. Çünkü onların “öğrenmek” zannettiği eylem, sadece kendi düşüncelerini destekleyen yayınları tekrar tekrar okumaktan ibaret. Odalarının manzarası hep bildik, hep aynı, farklıyı düşman belliyorlar. Edebiyatın ve sanatın has örnekleriyle de ünsiyet kurmadıkları için empati yapamıyorlar; bu yüzden başka insanları anlayamıyorlar. Büyük bir insanlık havuzunun ortasında, aslında hep aynı dertlerle muzdarip olduğumuz ana gerçeğini ıskalıyorlar da insanları kendinden olanlar-olmayanlar diye ayırıp, hayat mücadelesini (=davalarını), kendinden olmayanları kendilerinin safına katmaktan ibaret zannediyorlar.

Ben aslında “kesin inançlı” diye nitelendirilecek insanlardan korkarım. Bu kişiler, ister Müslüman, ister Yahudi, ister Hıristiyan, ister liberal, ister sosyalist, ister Kemalist, ister ülkücü, ister İslamcı, ister ulusalcı vs. her ne olursa olsun; mensup oldukları sistemin doğruluğuna o kadar inanmışlardır ki; o sistemin ülkede/dünyada hakim olması için, zaman gelir, amaca giden her yol meşrudur derler ve bir bakarsınız, başka insanlara zarar vermekten çekinmezler, çünkü kesin inançlılar empati yapamazlar, düşüncelerini ve davranışlarını belirleyen sistemin o kadar kölesi olmuşlardır ki, başkalarının da kendileri gibi insan oldukları gerçeğini çok çabuk unuturlar.

***

Kapıyı  Thomas Paine’in “Akıl Çağı” kitabına yazdığı önsözle açtım; “Esaretin Bedeli” filminden bir replikle kapatayım:    
         

- Ellis Boyd Redding. Müebbet hapis cezanızın kırk yılını geçirmişsiniz. Düzeldiğinize inanıyor musunuz?

- Düzelmek mi? Bir düşüneyim. Bunun ne olduğu konusunda hiçbir fikrim yok artık.

- Yani Bay Redding, topluma katılmaya hazır mısınız?

- Ben bunun ne demek olduğunu biliyorum evlat. Ama bu kelime benim için sadece uydurulmuş politik bir kelime. Sizin gibi iş sahibi, takım elbiseli, kravatlı gençlerin bilmek istediği şey ne? Ne yapmamı istiyorsunuz? Yaptığım için pişman olmamı mı?

- Pişman mısınız?

- Pişman olmadığım bir gün bile yok ki. Burda olduğum ya da olmam gerektiğini düşündüğünüz için değil. O zamanları hatırlıyorum da, küçük, aptal bir çocuğun işlediği korkunç suç. Şimdi onunla konuşmak istiyorum. Onunla konuşmak istiyorum ama bunu yapamıyorum. O çocuk geçmişte. Çok eskilerde kaldı. Bu yaşlı adam onun artığı işte. Onunla yaşamak zorundayım. Düzelmek mi? Bu çok saçma bir söz. Gidip fonlarınızı damgalayın evlat ve boş verin gitsin, vaktimi harcamayın. Çünkü doğruyu söylemek gerekirse, artık umurumda bile değil.  

-  APPROVED.  

Küçük ve aptal bir çocukken işlediğimiz suçları, erliğimize halel gelmesin diye, bir ömür boyu meziyetmiş gibi savunmaya devam etmek zorunda değiliz, vesselam. 

Hüseyin Cem ÇÖL

6 Mayıs 2013 – Pelitli